Kunnen we in de toekomst onze hersengroei laten controleren bij de huisarts?
Eerder dit jaar verscheen er in het wetenschappelijke tijdschrift Nature een artikel over een baanbrekend onderzoek waarin zogenoemde ‘brain charts’ zijn ontwikkeld - hersenkaarten, die het groeitraject van de hersenen gedurende de hele levensduur in kaart brengen. Het project van Dr. Bethlehem van de Universiteit van Cambridge en Dr. Jakob Seidlitz van de Universiteit van Pennsylvania is een grote samenwerking tussen onderzoekscentra van over de hele wereld.
Gezonde groei volgen met een standaardiseerde ‘hersenkaart’
Maar liefst méér dan 120 duizend hersenscans van mensen van alle leeftijden werden gebruikt om de hersenkaarten op te stellen. De hersenkaarten hebben wat weg van de groeicurve-overzichten die consultatiebureaus gebruiken om lengte en gewicht van kinderen te controleren. Het onderzoek staat nog in de kinderschoenen, maar de hoop is dat zulke diagrammen in de toekomst bijvoorbeeld door huisartsen kunnen worden gebruikt om gezonde en ongezonde groeitrajecten van het brein te volgen. Hoogstwaarschijnlijk zou deze techniek het meest waardevol zijn bij ouderen, bijvoorbeeld om vroegtijdig te herkennen of iemands groeicurve in een risicogebied zit voor hersenziektes zoals Alzheimer’s of andere vormen van dementie.
De vergelijking tussen de hersenkaarten en een groeidiagram voor kinderen gaat alleen niet helemaal op - zo zegt de verandering in grootte van het gehele brein niet direct iets over de gezondheid van de hersenen. Waar baseren de hersenkaarten zich dan wel op? Hersengroei is complex, dus geven de groeidiagrammen een indicatie van meerdere soorten metingen, onder andere van de hoeveelheid grijze stof (hersencellen), witte stof (verbindingen tussen hersencellen), en hersenvloeistof in het brein - allemaal te meten met een hersenscan.
Probleem van diversiteit
De onderzoekers hebben zoveel mogelijk mede-wetenschappers benaderd voor hersenscans en zo data vanuit de hele wereld verzameld. Dit bleek nog niet altijd even makkelijk: de meeste onderzoeksdata komen uit Europa en Noord-Amerika en maar één dataset uit Afrika kon worden meegenomen. Het is cruciaal om de diversiteit van onderzoeksdata te waarborgen, dan zijn de uitkomsten immers gebaseerd – en daarmee toepasbaar - op een bredere populatie. Het mooie van dit project is wel dat het een lopend onderzoek is, en dat toekomstige onderzoeksdata aan de hersenkaarten kunnen worden toegevoegd om de nauwkeurigheid te blijven vergroten.
Alvast zelf een kijkje nemen? De hersenkaarten zijn toegankelijk voor iedereen via de website https://brainchart.shinyapps.io/brainchart/.
Herkomst van de gebruikte onderzoeksdata. Supplement van het Nature artikel.