Niet meer weg te denken - EMDR dertig jaar in Nederland
Dit jaar is het 30 jaar geleden dat EMDR therapie in Nederland werd geïntroduceerd. Tegenwoordig wordt deze methode breed toegepast in de mentale gezondheidszorg, maar hoe werkt de behandeling precies?
Met een leeftijd van net over de drie decennia is EMDR therapie een relatief ‘jonge’ behandelmethode. Ze werd in de jaren tachtig van de vorige eeuw ontdekt op merkwaardige wijze; het verhaal luidt dat de Amerikaanse onderzoeker Dr. Francine Shapiro tijdens een wandeling in de natuur merkte dat het bewegen van haar ogen van de ene naar de andere kant ‘desensitiserende’ effecten hadden op haar emoties. Met andere woorden, de emotionele lading van haar gedachtes verdween.
Wat gebeurt er in de hersenen?
In de jaren die hierop volgden is er veel onderzoek gedaan naar het mechanisme van dit effect, wat Shapiro eerst ‘Eye Movement Desensitization’ (EMD) en uiteindelijk ‘Eye Movement Desensitization and Reprocessing’ (EMDR) heeft genoemd. De methode staat vooral bekend als behandeling voor posttraumatische stressstoornis (PTSS). Ten grondslag aan de techniek ligt de theorie dat de desensitisatie van onaangename of traumatische gedachtes plaatsvindt wanneer deze gedachtes in het bewustzijn worden gehouden terwijl de persoon snelle oogbewegingen maakt. Deze oogbewegingen kunnen worden opgewekt door bijvoorbeeld een lampje in de kamer te volgen of door het volgen van de vinger van de therapeut, maar ook het tikken van de eigen vingers of het luisteren naar geluiden zijn manieren die worden toegepast om desensitisatie op te wekken. Er bestaat niet één duidelijke theorie waar wetenschappers het over eens zijn voor wat er tijdens dit proces precies plaatsvindt in de hersenen. Een vaak genoemde theorie stelt dat het werkgeheugen een centrale rol speelt; wanneer we herinneringen naar ons bewustzijn halen, zouden deze tijdelijk in een bepaald onderdeel van het werkgeheugen, de ‘visuospatial sketchpad’, worden bewaard. Ditzelfde onderdeel van ons werkgeheugen wordt volgens de theorie ook belast wanneer we oogbewegingen maken. Omdat de opslagcapaciteit van ons werkgeheugen en de visuospatial sketchpad gelimiteerd is, zouden gelijktijdige oogbewegingen de intensiteit en daarmee de emotionaliteit van de opgehaalde herinneringen kunnen verminderen.
EMDR in onze gezondheidszorg
Een aantal jaren na de ontdekking, in 1993, kwam EMDR therapie dan ook naar Nederland dankzij hoogleraar Ad de Jongh. De methode staat tegenwoordig in de GGZ standaarden als belangrijke behandelmethode voor PTSS en het Trimbos Instituut beschrijft EMDR daarnaast als effectieve interventie bij mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA). De therapie wordt bij een breed scala aan andere mentale klachten toegepast, onder andere na traumatische bevallingen. Tegenwoordig wordt het behandeleffect van EMDR ook onderzocht in de context van psychose. In de dertig jaar sinds haar introductie is de therapie van groot belang geweest voor het herstel van mensen met traumagerelateerde (maar ook andere mentale) klachten en is ze uitgegroeid tot een onmisbare methode in de huidige mentale gezondheidszorg.
Boekentip: ‘Zachtop lachen’ door Malou Holshuijsen. In het boek speelt traumaverwerking een centrale rol en haar verhaal biedt een aangrijpend persoonlijk perspectief op behandeling met EMDR.